Κανείς δε γεννιέται γνωρίζοντας πως είναι να είσαι γονιός ή τι πρέπει να κάνεις. Κανένα παιδί δεν έρχεται με οδηγίες χρήσης. Οι περισσότεροι κάνουν ότι μπορούν καλύτερο για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με αγάπη, ασφάλεια και φροντίδα. Λάθη κάνουν όλοι, μικρότερα ή μεγαλύτερα. Και πολλές φορές λάθη που σημαδεύουν εφ’ όρου ζωής ένα παιδί αν δε διορθωθούν, δε δουλευτούν.

Υπάρχουν όμως και κάποιοι γονείς που όχι μόνο δεν βλέπουν τα λάθη τους, όχι μόνο δεν προσπαθούν να τα διορθώσουν, αλλά τα συνεχίζουν καμιά φορά και σε χειρότερο βαθμό με αποτέλεσμα να πληγώνουν και να σημαδεύουν τα παιδιά τους για πάντα. Δεν είναι απαραίτητα συνειδητά, το αποτέλεσμα όμως είναι το ίδιο. Τραύματα που ακολουθούν και επηρεάζουν τη μετέπειτα ζωή των παιδιών.

Ένα βασικό στοιχείο αυτών τον “τοξικών” γονέων είναι η υπερβολική επίκριση. Και μη μπερδευόμαστε, κριτική ασκούν όλοι οι γονείς, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο, είναι μάλιστα και τρόπος να μάθεις και να βελτιωθείς. Όχι, δε μιλάω για αυτή την κριτική. Οι τοξικοί γονείς θα επικρίνουν σε κάθε ευκαιρία το παιδί τους, είτε δικαιολογημένα είτε αδικαιολόγητα, είναι πάντα αρνητικοί και δεν επιβραβεύουν ποτέ. Πάντα ξέρουν καλύτερα, ποτέ και τίποτα που κάνει το παιδί τους δεν είναι αρκετά καλό ή αρκετά σωστό και πάντα έχουν ένα σφάλμα να επισημάνουν.

Χλευάζουν σε μορφή αστείου το παιδί τους (πω πω σα γουρουνάκι έγινες..χαχαχα) , κριτικάρουν αρνητικά και όταν αντιδράσεις το ρίχνουν πάλι στο αστείο, με αποτέλεσμα μεγαλώνοντας το παιδί να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, να κριτικάρει συνεχώς αρνητικά τον εαυτό του και να είναι γεμάτο ανασφάλειες. Δημιουργείται μια εσωτερική φωνή που του λέει μονίμως “δεν είσαι αρκετός”, “δεν το κάνεις σωστά”, “δεν είσαι έξυπνος”, κλπ κλπ.

Αυτό το παιδί μεγαλώνοντας θα αναπτύξει μια σκληρή εσωτερική κριτική για τον εαυτό του (επί της ουσίας θα εσωτερικεύσει, θα οικειοποιηθεί τα λόγια του γονέα), θα πιστεύει ότι πράγματι τα κάνει όλα λάθος, ότι όντως δεν είναι άξιο επαίνου, ότι είναι όντως άχρηστο όπως του έλεγαν, δε θα πιστεύει στον εαυτό του και στις δυνάμεις του. Συνήθως θα ελκύει στη ζωή του σκληρούς και κακοποιητικούς ανθρώπους και θα πιστεύει ότι μπορεί να τους αλλάξει, να τους κάνει να τον αγαπήσουν.

Άλλοτε, θα φτάσει στο αντίθετο άκρο. Θα προσπαθεί να αποδείξει κυρίως στον εαυτό του και τους γονείς του ότι δεν είναι ανίκανος. Θα πιέζει τον εαυτό του προσπαθώντας να είναι «τέλειος». Πολλούς τέτοιους ανθρώπους συναντάμε στη διάρκεια της ζωής μας οι οποίοι καταξιώνονται για παράδειγμα επαγγελματικά, δίνουν το 100% του εαυτού τους, και τελικά όντως ακούνε πολλά «μπράβο». Αλλά ξέρετε κάτι; Ποτέ δε θα τους αγγίξει αυτό το μπράβο, ποτέ δε θα το πιστέψουν. Γιατί οι σημαντικοί άνθρωποι της ζωής τους, τους έλεγαν πάντα ότι είναι λίγοι και ότι είναι λάθος.

Τι κάνουμε λοιπόν σε τέτοιες περιπτώσεις και με τέτοιους γονείς;

Το βασικό είναι να καταλάβεις πως δεν φταις εσύ για αυτό που σου συνέβη αλλά από την άλλη είσαι υπεύθυνος για την εξέλιξή σου και τον χειρισμό της κατάστασης. Το να λέμε απλά “για όλα φταιν οι γονείς μου γιατί είναι τοξικοί” δε λύνει κάτι.

Πως λοιπόν αντιδράμε σε τέτοιους επικριτικούς τοξικούς γονείς; Το βασικό είναι να μην αντιδράσεις αλλά να απαντήσεις. Ποια η διαφορά; Ο τοξικός γονιός ξέρει τα κουμπιά σου και τα πατάει. Η αντίδραση εκ μέρους σου δείχνει ότι τα κατάφερε. Όποια και αν είναι αυτή. Η ήρεμη έως και αδιάφορη απάντηση όμως από την άλλη δείχνει ότι δεν τον αφήνεις πια να σε χειραγωγήσει, ότι θέτεις όρια και συνάμα αποφεύγεις και συγκρούσεις. Ας δούμε ένα παράδειγμα. Αν λοιπόν ο γονιός πει “Είσαι άχρηστος, δε στεριώνεις σε δουλειά” στο ενήλικο παιδί του, το να απαντήσει εξηγώντας ή απολογούμενος, δεν είναι απάντηση, είναι αντίδραση και δείχνει ότι η επίκρισή του επηρεάζει το παιδί. Αν όμως απαντήσει “σίγουρα δικαιούσαι να έχεις τη γνώμη σου”, τότε τον αποστομώνει, δε του δίνει δικαίωμα και χώρο να απαντήσει και δε δείχνει να έχει επηρεαστεί.

Το τρικ είναι να χρησιμοποιείς τη μέθοδο της “γκρι πέτρας”. Δηλαδή, να μην εμπλέκεσαι συναισθηματικά, να απαντάς ήρεμα (ξέρω δεν είναι πάντα εύκολο) και με τρόπο που θέτει τα όριά σου και δείχνει ότι δεν χειραγωγείσαι.

Το σημαντικότερο είναι να μην αφήνεις τα λόγια του τοξικού γονιού να σε αγγίζουν. Και ακόμα σημαντικότερο να ζητήσεις βοήθεια από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας για να μπορέσεις να ξεπεράσεις όσα σου δημιούργησαν και να μάθεις πως να τους αντιμετωπίζεις αλλά και να ζεις μια ψυχικά υγιή ζωή, χωρίς να καταστρέφονται όλες οι σχέσεις σου εξαιτίας των τραυμάτων που σου προκάλεσαν οι γονείς σου. Γιατί αν δε το κάνεις, το μόνο σίγουρο είναι πως θα μεταφέρεις το πρόβλημα και στα δικά σου παιδιά. Σπάσε λοιπόν την τοξική αλυσίδα!